Paragraaf 6 Stappenplan en cases ethiek

Opdracht 37

De volgende cases hebben betrekking op vier profielen: cultuur en maatschappij; natuur en gezondheid; natuur en techniek; economie en maatschappij. Je kiest twee cases die passen bij jouw profiel en analyseert deze met behulp van het stappenplan uit paragraaf 6 van het boek.

Stappenplan ethiek
Fase 1 Het formuleren van de case
Fase 2 Welke optieken spelen een rol?
Fase 3 Welke waarden spelen een rol?
Fase 4 Wat is het ethisch probleem?
Fase 5 Welke belanghebbenden spelen een rol?
Fase 6 Wie is moreel verantwoordelijk?
Fase 7 Het formuleren van een oplossing (ethische oordeel).
 
 

Profiel Cultuur en Maatschappij

Case 1 Hoofddoekjes

Bernadet is lerares Engels op het Sint Jans Lyceum in Den Bosch. Ze geeft les in de eerste drie jaren van HAVO en VWO. Bernadet kan heel goed les geven. Ze ligt goed bij de leerlingen ondanks dat ze vrij streng is. Leerlingen die te laat komen, mogen de les niet meer in. Ook mogen de leerlingen geen petje op tijdens de les. Ze vindt petjes in de klas niet respectvol. Ze zijn er om buiten te dragen, niet tijdens het onderwijs. Het heeft voor haar ook met fatsoen te maken.

 

 

 

 

Maar hoe zit dat met een hoofdoek? Gisteren kwamen er twee nieuwe meisjes in klas 1A. Het zijn meisjes met een Marokkaanse achtergrond en een islamitische geloofsovertuiging. Ze dragen altijd een hoofddoek, ook op school. Volgens de islam moeten vrouwen hun typisch vrouwelijke lichaamsvormen verhullen en op geen enkele wijze uitdagend zijn naar mannen. Zo beschermen ze zichzelf en de maatschappij tegen ongewilde contacten. In Nederland is het wettelijk niet verboden om petjes te dragen op school en in de klas. Dat geldt ook voor hoofddoeken.

Bernadet zit nu met een probleem. Ze heeft de jongens altijd verboden om een pet op te zetten in de klas. Moet ze nu niet één lijn trekken en de hoofddoekjes van de twee meisjes verbieden in de klas? Van de andere kant vindt ze hoofddoekjes toch weer iets anders dan de petten van jongens. Ze heeft het idee dat de hoofddoekjes voortkomen uit het geloof van de moslima’s, terwijl de petjes niet samenhangen met een levensbeschouwing.
Wat moet Bernadet doen?

Case 2 Zwijggeld voor de politieman

Na het VWO heeft Hans de politieschool in Apeldoorn gedaan. Hij werkt nu bij de recherche in Rotterdam. Hij heeft veel met zware criminelen te maken. De laatste jaren gaan criminelen zich steeds meer organiseren. Ze maken zich vooral schuldig aan diefstal en drugshandel. Hans kent veel criminelen persoonlijk. Een ervan is Erno Bos, bijnaam Erno Pistool. Deze bijnaam komt doordat hij al meerdere malen op mensen geschoten heeft. Tenminste, dat denkt de politie. Bewijzen zijn er tot nu toe niet. Totdat Hans gisteren in contact kwam met twee getuigen die onafhankelijk van elkaar gezegd hebben dat ze Erno Bos hebben zien schieten. Bos was op de hoogte van het gesprek van Hans met de twee getuigen. Onmiddellijk erna heeft hij hem benaderd. Hij bood Hans 25.000 euro als hij zijn mond verder dicht zou houden.

Hans heeft gezegd dat hij er over zou nadenken en daar is hij nu mee bezig. Die 25.000 euro zou hij goed kunnen gebruiken. Hij heeft 20.000 euro schuld en die zou hij gelijk kunnen aflossen. Bovendien zou hij de resterende 5.000 euro kunnen gebruiken voor de aanschaf van een tweedehands auto. Zijn huidige auto houdt het geen drie maanden meer vol. Van de andere kant vindt hij het eigenlijk niet eerlijk om te zwijgen. Bovendien: meewerken aan omkoping is strafbaar voor de wet, zo heeft hij op de politieschool geleerd.

Wat moet Hans doen in deze situatie?

 

Profiel Natuur en Gezondheid

Case 3 Post van patiënten open maken?

Matthijs is hoofdverpleegkundige in een psychiatrisch ziekenhuis. Gisteren was er een vergadering met zijn collega’s en met de psychiater. De laatste stelde voor om in de toekomst de post van patiënten te openen en in te kijken. Op die manier krijgen de verpleegkundigen meer informatie over de patiënt. Daardoor kan de behandeling van de patiënt beter worden. Enkele collega’s van Matthijs waren hier fel op tegen. Ze vinden dat de patiënten ook recht hebben op privacy. De persoonlijke levenssfeer van de patiënten dient beschermd te worden. De psychiater antwoordde echter: “Ik vind dat we alles moeten doen om de mensen zo snel mogelijk beter te maken. Ieder mens heeft recht op een gelukkig bestaan.”

 

 

 

Toen was het tijd. Er was nog geen beslissing genomen. Sommigen, zoals Matthijs, moesten nog hun mening geven. Dat zal volgende week maandag zijn.

Stel je voor dat jij Matthijs bent. Welk standpunt neem je in?

Bron: H. Rijksen, Ethische vorming voor de gezondheidswerker. Damon, Budel.

Case 4 Wat moet de verpleegster doen?

Een man van 36 ondergaat een maagoperatie. De assisterende verpleegster ziet dat de chirurg tijdens de operatie een schaar uit zijn handen laat vallen. De schaar komt terecht op de milt en maakt daar een groot gat. Er zit niet anders op dan de milt onmiddellijk te verwijderen. De volgende dag komt de verpleegster er bij toeval achter dat de man niet verteld is dat niet alleen een deel van zijn maag, maar ook de milt operatief verwijderd is. De verpleegster vraagt zich af wat zij moet doen. Stel jij bent die verpleegster. Wat zou je doen?

Bron: H. Rijksen, Ethiek in de gezondheidszorg. Damon, Budel.

 

Profiel Natuur en techniek

Case 5 Megachip of werkgelegenheid?

Anthony (hij is genoemd naar Anthony Fokker) heeft na zijn Atheneumopleiding aan het Noordzeecollege in IJmuiden gekozen voor een studie aan de Technische Universiteit in Delft. Hij specialiseerde zich in alles wat met halfgeleiders (chips) te maken heeft. Hij werkt als onderzoeker op de informatica-afdeling bij een van de grootste banken in Nederland.

 

 

 

 

Samen met een collega heeft hij vorige week de opdracht gekregen een chip te ontwerpen die vijftig procent van het werk op de bank moet automatiseren. Anthony is trots op deze opdracht. Er spreekt waardering uit over zijn werk. Bovendien zal hij een flinke bonus krijgen als het hem samen met zijn collega lukt om die megachip te ontwerpen.
Hij beseft echter dat zo’n chip straks veel ellende gaat veroorzaken: tienduizenden ontslagen, mensen die hun huis moeten verkopen, ongelukkige gezinnen, enz.

Wat moet Anthony doen? De opdracht uitvoeren of weigeren en op termijn een andere baan zoeken?

 

Case 6 Zaken doen en mensenrechten

Op een gegeven moment werk je bij een groot bedrijf dat gespe­cialiseerd is in het aanleggen van complete havens. Het be­drijf kan binnenkort een order van twee miljard euro afslui­ten. Het gaat om een marinehaven. Omdat het niet zo best gaat met het bedrijf komt deze order goed uit. Er is echter een probleem. Het land dat de haven wil aanleggen staat bekend als een dictatuur. De mensen worden onderdrukt. Politieke tegen­standers worden vervolgd, gemarteld en vermoord. Er gaan al stemmen op in de Verenigde Naties om een wereldwijde econo­mische boycot af te kondigen tegen het land. Bestaande con­tracten mogen dan wel uitgevoerd worden. Waarne­mers ver­wachten dat het nog wel enkele weken zal duren voor deze boycot afge­kondigd wordt.

De directie heeft moeite met deze zaak. Voor haar zijn de mensenrechten ook belangrijk. Het bedrijf draait al enkele jaren verlies. De directie wil de werkgele­genheid van het personeel niet in gevaar brengen en heeft daarom dit probleem voorgelegd aan de ondernemingsraad. Jij bent daar lid van. Van jou wordt dus ook een standpunt ge­vraagd. Welk advies geef je aan de directie?

 

Profiel Economie en maatschappij

Case 7 Sponsor uit de seksindustrie voor BVO?

Je bent commercieel manager bij een BVO. De club draait al een paar jaar redelijk mee in de middenmoot van de eredivisie. Financieel gaat het niet echt goed. Al een paar jaar wordt er verlies geleden en is de gemeente financieel bijgesprongen. Het ziet er nu naar uit dat de gemeente dit de komende jaren niet meer zal doen. De reden: het maatschappelijk en politiek draagvlak voor financiële ondersteuning van de BVO is aan het wegvallen.

De BVO heeft een hoofdsponsor (twee miljoen euro per jaar) en vier subsponsors (half miljoen per jaar). Verder zijn er nog tien sponsoren van 100.000 euro. De rest van de inkomsten bestaat uit kaartverkoop, merchandising en tv-rechten.

Er heeft zich nu een potentiële subsponsor gemeld: een bedrijf dat voor een half miljoen euro wil sponsoren. Het gaat om een groot internationaal bedrijf uit de seksindustrie met verschillende businessunits: een postorderbedrijf (marktleider in West Europa), productie en handel in seksbladen, telefoon- en computerseks, sekshuizen en sekswebsites.
Jij twijfelt of je in zee moet gaan met deze potentiële sponsor. Je vraagt je af: welke impact zal een dergelijk bedrijf als sponsor hebben op het publiek (ook de vrouwen en de kinderen), de medewerkers van de club, de spelers van de club, de ander sponsoren van de club en de inwoners van de stad.
 

Case 8 Steekpenningen

Je werkt als commercieel medewerker op het kantoor van een aannemersbedrijf waar zestig mensen werken. De laatste tijd gaat het niet zo goed met het bedrijf. Er is sprake van een recessie: economisch gaat het slecht. De hypotheekrente is gestegen waardoor de mensen minder snel een huis laten bouwen. Vorige week zijn er bij het bedrijf al vijf mensen ontslagen. Het waren vooral dure en lastige medewerkers die op straat zijn gezet.

Nu is er sprake van dat het bedrijf een grote order van de gemeente kan binnenhalen. Een beperkt aantal ambtenaren gaat daarover. Er gaan geruchten dat de betreffende ambtenaren wel goed ‘verwend’ moeten worden: een reisje naar een warm land of een cadeau ter waarde van een paar duizend euro. Op het kantoor van het bedrijf zijn de meningen verdeeld. Sommigen vinden ‘dat je niet zo moeilijk moet doen, zaken zijn zaken’. Anderen vinden dat je je nooit met steekpenningen en corruptie moet inlaten. De directeur zal uiteindelijk de beslissing nemen. Als commercieel medewerker wordt van jou een goed advies verwacht. Hoe zal dat advies er uit zien?